Laryngologia Dziecięca od A do Z: Kompleksowy Przewodnik dla Rodziców
Drogi Rodzicu, świat pierwszych słów, brzmienie ulubionych melodii, aromat domowych wypieków i swobodny oddech podczas snu – za te wszystkie bezcenne doświadczenia odpowiada prawidłowo funkcjonujący system laryngologiczny Twojego dziecka. się w sposób świadomy.
Wprowadzenie do Świata Laryngologii Dziecięcej
Dlaczego dzieci wymagają odmiennego, specjalistycznego podejścia? Odpowiedź tkwi w ich dynamicznym organizmie. Budowa anatomiczna dziecka istotnie odbiega od budowy osoby dorosłej – węższe i bardziej delikatne drogi oddechowe, odmienna konstrukcja trąbki Eustachiusza. To wszystko czyni go bardziej podatnym na określone dolegliwości. System immunologiczny Twojej pociechy wciąż się kształtuje, ucząc się zwalczać infekcje, a tkanka chłonna gardła, łącznie z migdałkami, pełni w tym mechanizmie zasadniczą funkcję, zwłaszcza w początkowych latach życia. Również fizjologia oddychania u najmłodszych dzieci wykazuje swoją specyfikę. Pojęcie tych subtelności jest niezbędne dla trafnej diagnozy i efektywnego leczenia.
Przybliżmy pokrótce kluczowe komponenty tego złożonego systemu:
Nos i zatoki przynosowe: Nos Twojej pociechy to znacznie więcej niż tylko estetyczny detal twarzy. To niezwykle ważny filtr, który oczyszcza, nawilża i ogrzewa wdychane powietrze i chroni delikatne płuca. Nie wszystkie są w pełni uformowane od urodzenia, co ma znaczenie przy niektórych zakażeniach.
Ucho: Arcydzieło natury, odpowiedzialne za zmysł słuchu i utrzymanie równowagi. Wspomniany już przewód słuchowy u dzieci jest krótszy, szerszy i ułożony bardziej poziomo niż u dorosłych. Ta pozornie niewielka odmienność w budowie sprawia, że zakażenia z części nosowej gardła z większą łatwością mogą migrować do ucha środkowego.
Gardło i migdałki: Migdałki podniebienne oraz migdałek gardłowy (tzw. trzeci migdał) wspomagają system odpornościowy, szczególnie aktywny w pierwszych latach życia, gdy dziecko ma kontakt z nowymi drobnoustrojami.
Krtań: Tu powstaje głos, ale także element dróg oddechowych, zabezpieczający je przed zachłyśnięciem. U najmłodszych jest i bardziej wrażliwa.
Alarmujące Sygnały: Kiedy Nos, Uszy lub Gardło Dziecka Wołają o Pomoc Laryngologa
Każdy opiekun zdaje sobie sprawę, że sporadyczny ból gardła u dziecka to rzecz powszechna. To naturalny element kształtowania systemu immunologicznego. Jednak pewne sygnały ostrzegawcze powinny skłonić Cię do wnikliwszej obserwacji i ewentualnej konsultacji z laryngologiem dziecięcym. Pamiętaj, Twoja spostrzegawczość jest w tym przypadku bezcenna.
Co powinno zwrócić Twoją uwagę?
Długotrwały lub powracający nieżyt nosa: Jeśli wydzielina z nosa (wodnista, gęsta, ropna, niekiedy z domieszką krwi, czasami ograniczona do jednego otworu nosowego) utrzymuje się przez wiele tygodni lub powraca jak bumerang, warto to zweryfikować.
Chronicznie niedrożny nos: Gdy dziecko stale doświadcza trudności z oddychaniem przez nos, nawet przy braku ewidentnej infekcji.
Nawykowe oddychanie ustami: Jeśli Twoje dziecko niemal bez przerwy, zarówno w ciągu dnia, jak i podczas snu, oddycha przez otwarte usta.
Chrapanie i niespokojny sen: Systematyczne chrapanie u najmłodszych nigdy nie jest zjawiskiem fizjologicznym i każdorazowo powinno wzbudzić niepokój.
Częste lub trudne do opanowania krwawienia z nosa: Sporadyczne, niewielkie krwawienie może się przytrafić. Jednakże nawracające epizody trzeba skonsultować.
Nosowanie: Gdy głos dziecka nabiera charakterystycznego brzmienia.
Na co zwrócić uwagę, jeśli chodzi o uszy?
Ból ucha: Ostry, pulsujący ból, zwłaszcza jeśli dziecko często dotyka ucha, gorączkuje.
Wyciek z ucha: Każdy rodzaj wycieku – ropny, krwisty, czy nawet surowiczy płyn – wymaga oceny lekarskiej.
Symptomy wskazujące na zaburzenia słuchu: Dziecko nie odpowiada na wołanie po imieniu, ignoruje dźwięki, często prosi o powtórzenie wypowiedzi. Mówi podniesionym głosem, zniekształca wyrazy, napotyka trudności w nauce lub obserwujesz spowolnienie w rozwoju mowy. Pamiętaj o badaniach przesiewowych słuchu u noworodków!
Szumy uszne i zawroty głowy: Starsze dzieci mogą komunikować tego typu objawy.
A co z gardłem i krtanią?
Częste infekcje gardła lub anginy.
Trudności w połykaniu: Jeśli dziecko narzeka na ból podczas jedzenia, wykazuje niechęć do spożywania pokarmów i płynów.
Wyraźnie powiększone migdałki podniebienne.
Długotrwała chrypka bądź zmiana w brzmieniu głosu nie ustępuje przez ponad dwa-trzy tygodnie.
Chroniczny kaszel, szczególnie suchy, męczący, o charakterystycznym „szczekającym” tonie.
Uczucie ciała obcego w gardle, jakby coś tam zalegało.
Inne sygnały, które warto skonsultować:
Długo utrzymujące (ponad 2-3 tygodnie), stwardniałe, bolesne lub nieruchome względem podłoża powiększone węzły chłonne w okolicy szyi.
Wszelkie nieprawidłowości w rozwoju mowy.
Zaobserwowane przez Ciebie epizody przerw w oddychaniu (bezdechów) podczas snu.
Pamiętaj, Drogi Opiekunie, że profilaktyczna konsultacja lekarska, nawet nadmiarowa, jest zawsze lepszym rozwiązaniem niż zbagatelizowanie potencjalnie istotnego problemu.
Alfabet Chorób" Laryngologicznych u Dzieci – Część 1: Nos, Zatoki i Uszy
Dorastający organizm dziecka nieustannie stawia czoła wyzwaniom ze strony układu immunologicznego. Zapoznajmy się z najpowszechniejszymi schorzeniami laryngologicznymi najmłodszych.
NOS I ZATOKI PRZYNOSOWE – KIEDY CIEKNIE I BLOKUJE
Nieżyt nosa (potocznie nazywany katarem): To częsta przypadłość wieku dziecięcego. Może mieć charakter infekcyjny (najczęściej wirusowy – początkowo wodnisty, następnie gęstniejący; rzadziej bakteryjny – gęsty, ropny, często z gorączką) lub alergiczny (wodnisty, często współistniejący z kichaniem, swędzeniem nosa i łzawieniem oczu, prowokowany przez alergeny).
Zapalenie zatok przynosowych: Najczęściej konsekwencja przewlekłego nieżytu nosa. Objawy to ból głowy lub uczucie rozpierania w rejonie twarzy (w zależności od zajętych zatok), ropny katar, niedrożność nosa i czasami gorączkę. Może przebiegać jako ostre (krótkotrwałe) lub przewlekłe (długotrwałe).
Hipertrofia migdałka gardłowego Nagromadzenie tkanki limfatycznej w części nosowej gardła. Jego nadmierny rozrost blokuje prawidłowy przepływ powietrza przez nos. Skutkuje przewlekłą niedrożnością nosa, nawykowym oddychaniem przez usta (obserwowalnym np. jako stale uchylone usta u dziecka), chrapaniem, nosowaniem, a także nawracającymi stanami zapalnymi uszu i upośledzeniem słuchu wskutek zablokowania trąbek słuchowych.
Dewiacja przegrody nosowej: Może mieć charakter wrodzony lub być następstwem urazu. Jeśli jest znaczna, utrudnia oddychanie przez jeden lub oba otwory nosowe.
Krwawienia z nosa U najmłodszych przeważnie efekt przesuszenia śluzówki, manipulacji w nosie, niewielkich urazów bądź infekcji. Zwykle nie groźne, ale jeśli są częste, obfite lub trudne do zatamowania, wymagają konsultacji.
Polipy nosa: Miękkie, łagodne rozrosty błony śluzowej. U dzieci występują rzadziej niż u dorosłych i często towarzyszą innym schorzeniom.
Ciała obce w jamie nosowej: Maluchy, kierowane ciekawością, czasem umieszczają w nosie drobne obiekty (koraliki, elementy zabawek, pokarm).
USZY – DELIKATNY NARZĄD SŁUCHU I RÓWNOWAGI
Zapalenie ucha zewnętrznego („ucho pływaka”): Proces zapalny obejmuje skórę zewnętrznego przewodu słuchowego, często spowodowany wilgocią (np. po korzystaniu z basenu) lub drobnymi urazami (np. podczas czyszczenia ucha).
Ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ): Jedna z najpowszechniejszych infekcji u małych dzieci. Zazwyczaj w trakcie lub po infekcji górnych dróg oddechowych (katar, przeziębienie), gdy dochodzi do zaburzenia funkcji trąbki słuchowej. Symptomy to nagły, silny ból ucha, gorączka, rozdrażnienie, płaczliwość, czasami wymioty, biegunka, a niekiedy ropny wyciek z ucha po samoistnej perforacji błony bębenkowej.
Wysiękowe zapalenie ucha środkowego (WZUŚ, ang. OME, kolokwialnie „płyn w uszach” lub „ucho kleiste”): To schorzenie o skrytym przebiegu, charakteryzuje się akumulacją płynu w jamie bębenkowej (za błoną bębenkową), jednak bez typowych, ostrych symptomów infekcji. Podstawową konsekwencją jest niedosłuch typu przewodzeniowego (dziecko słabiej odbiera dźwięki).
Przewlekłe zapalenie ucha środkowego i perlak: Należy również wspomnieć o bardziej zaawansowanych, długotrwałych stanach zapalnych narządu słuchu. Perlak stanowi wyjątkowo agresywną postać przewlekłego procesu zapalnego. Doprowadza do destrukcji tkanki kostnej i wymaga interwencji chirurgicznej.
Niedosłuch: Może mieć charakter przewodzeniowy (problem z przewodzeniem fali dźwiękowej do ucha wewnętrznego, np. w WZUŚ, z powodu czopa woskowinowego, wad wrodzonych ucha środkowego) bądź odbiorczy (uszkodzenie komórek słuchowych w ślimaku lub nerwu słuchowego, np. wrodzony, poinfekcyjny, polekowy). Każdy rodzaj niedosłuchu wymaga niezwłocznej diagnostyki. Pamiętaj o badaniach przesiewowych słuchu u noworodków!
Szumy uszne i zaburzenia równowagi (zawroty głowy): Mimo iż występują rzadziej, mogą dotyczyć dzieci i każdorazowo potrzebują ustalenia ich podłoża.
Ciała obce w przewodzie słuchowym: Analogicznie do sytuacji z nosem, drobne przedmioty w przewodzie słuchowym. Absolutnie nie należy podejmować prób ich samodzielnego, siłowego usuwania!
Alfabet Chorób" Laryngologicznych u Dzieci – Część 2: Gardło, Krtań, Szyja i Inne Dolegliwości
Kontynuując nasz przegląd, skoncentrujemy się na schorzeniach gardła i krtani, problematyce węzłów chłonnych szyi oraz zagadnieniach dotyczących mowy i snu u dzieci.
GARDŁO I KRTAŃ – STRAŻNICY ODDECHU I GŁOSU
Zapalenie gardła i angina: Niezwykle powszechne dolegliwości. Zapalenie gardła ma przeważnie podłoże wirusowe, objawiają bólem, zaczerwienieniem, czasami niewielką gorączką. Angina paciorkowcowa to zakażenie bakteryjne z silnym bólem gardła utrudniającym połykanie, wysoką gorączką, często obecnością nalotów na migdałkach i powiększonymi węzłami chłonnymi.
Hipertrofia migdałków podniebiennych: Parzyste powiększone struktury umiejscowione po bokach gardła. Duże migdałki mogą powodować trudności w połykaniu (dziecko niechętnie spożywa twarde pokarmy), uczucie zawadzania w gardle, zmianę tembru głosu (tzw. mowa bełkotliwa, „kluskowata”), a także chrapania i bezdechów sennych.
Zapalenie krtani:
Podgłośniowe zapalenie krtani (krup wirusowy): Schorzenie typowe dla małych dzieci. Jego cechą charakterystyczną jest „szczekający” (przypominający psi) kaszel, świst wdechowy (stridor) i duszność.
Ostre zapalenie nagłośni: Bezpośrednie zagrożenie dla życia, na szczęście współcześnie występuje niezwykle rzadko dzięki programowi szczepień przeciwko Haemophilus influenzae typu b (HiB). Objawia nagłą, ciężką dusznością, ślinotokiem, wysoką gorączką i niemożnością mówienia. Wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.
Guzki głosowe (nazywane guzkami śpiewaczymi lub krzykaczymi): U dzieci nadmiernie eksploatujących głos (poprzez głośny krzyk, śpiew). Podstawowy symptom to chroniczna chrypka.
Choroba refluksowa przełyku (GERD): Zarzucanie treści żołądkowej do przełyku może prowadzić do podrażnienia gardła i krtani, skutkując przewlekłą chrypką, kaszlem, zapaleniem gardła, a nawet problemami z uszami.
Ciała obce w gardle lub przełyku: Przypadkowe połknięcie drobnego obiektu może skutkować zakrztuszeniem, kaszlem, nadmiernym ślinieniem, problemami z połykaniem lub oddychaniem.
Zaburzenia połykania (dysfagia): Trudności w przełykaniu mogą wynikać z rozmaitych przyczyn, włączając w to czynniki laryngologiczne, i zawsze wymagają szczegółowej diagnostyki.
SZYJA – WAŻNE STRUKTURY, CZUJNA OBSERWACJA
Limfadenopatia szyjna (powiększenie węzłów chłonnych szyjnych): Bardzo częsty symptom u dzieci, zwykle stanowi fizjologiczną odpowiedź organizmu na infekcję w obrębie głowy, szyi czy jamy ustnej. Zaniepokojenie powinny wzbudzić węzły chłonne o znacznych rozmiarach, twardej konsystencji, nieruchome względem otaczających tkanek, bolesne długo po ustąpieniu infekcji lub współistniejące z objawami ogólnoustrojowymi (spadek masy ciała, nocna potliwość).
Wrodzone anomalie szyi: Zaliczamy do nich m.in. torbiele boczne i środkowe szyi. Mogą ujawnić się w różnym wieku i wymagają oceny specjalistycznej.
ZABURZENIA MOWY I KOMUNIKACJI – LARYNGOLOGICZNY PUNKT WIDZENIA
Każdy rodzaj niedosłuchu, bez względu na jego etiologię, może zaburzyć prawidłowy rozwój mowy u dziecka. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka słuchu.
Trudności artykulacyjne mogą również wynikać z cech anatomicznych jamy ustnej, na przykład ze zbyt krótkiego wędzidełka podjęzykowego (ankyloglosji).
PROBLEMY ZWIĄZANE ZE SNEM – GDY ODDECH SZWANKUJE W NOCY
Chrapanie i obturacyjny bezdech podczas snu (OBPS) u dzieci: Jak już wcześniej sygnalizowaliśmy, zasadniczą przyczyną u najmłodszych jest zazwyczaj hipertrofia migdałka gardłowego i/lub migdałków podniebiennych. Nieleczony OBPS skutkuje problemami z koncentracją uwagi, nadpobudliwością psychoruchową, trudnościami w przyswajaniu wiedzy, zaburzeniami wzrastania, a w perspektywie długoterminowej nawet problemami kardiologicznymi.
Odkrywanie Tajemnic Małego Pacjenta: Jak Wygląda Diagnostyka i Leczenie w Laryngologii Dziecięcej?
Laryngologa dziecięcy dysponuje odpowiednimi narzędziami do precyzyjnego zbadania małego pacjenta i postawienia trafnego rozpoznania. Pamiętaj, Drogi Rodzicu, Twoja obecność i opanowanie mają ogromne znaczenie dla komfortu dziecka podczas wizyty.
PODSTAWY DIAGNOSTYKI – JAK LEKARZ "ZAGLĄDA" DO USZU, NOSA I GARDŁA?
Wywiad i obserwacja wstępna: Niezwykle istotne jest zebranie od Ciebie, Rodzicu, dokładnego wywiadu dotyczącego symptomów, przebytych chorób, potencjalnych alergii czy schorzeń rodzinnych. Specjalista będzie również obserwował dziecko – jego tor oddychania, sposób mówienia, ogólną aktywność.
Standardowe badanie laryngologiczne: Używając specjalistycznej lampy czołowej oraz odpowiednich instrumentów, lekarz dokona oceny:
Uszu: Badanie otoskopowe pozwala obejrzeć przewód słuchowy zewnętrzny i błonę bębenkową.
Nosa: Rynoskopia przednia (oglądanie przedniej części jam nosowych) może ujawnić np. skrzywioną przegrodę, obrzęk śluzówki czy polipy.
Gardła i jamy ustnej: Ocena migdałków podniebiennych, języka, tylnej ściany gardła przy pomocy szpatułki.
Badania endoskopowe – precyzyjny obraz: Laryngolog zastosuje endoskop (cienki przewód wyposażony w kamerę i źródło światła – giętki fiberoskop lub sztywny endoskop). Umożliwia to bardzo dokładne zobrazowanie głębiej położonych struktur, takich jak nosogardło (gdzie zlokalizowany jest trzeci migdał), krtań czy dolna część gardła. Procedura ta, mimo iż może budzić pewien dyskomfort, jest przeważnie krótka i dobrze znoszona przez dzieci.
Diagnostyka słuchu – metody oceny zdolności słyszenia u dziecka:
U noworodków badania przesiewowe słuchu (najczęściej rejestrację oto emisji akustycznych – OAE).
Tympanometria jest bezbolesną procedurą diagnostyczną. Służy ocenie kondycji ucha środkowego, mobilności błony bębenkowej oraz funkcjonowania trąbki słuchowej (niezwykle przydatna np. w rozpoznawaniu wysiękowego zapalenia ucha).
U starszych dzieci, zdolnych do współpracy, przeprowadza się audiometrię tonalną (określającą próg słyszenia dla poszczególnych częstotliwości) oraz audiometrię słowną (oceniającą stopień rozumienia mowy).
Diagnostyka obrazowa i badania uzupełniające: Rentgen (np. projekcja boczna nosogardła w celu oceny trzeciego migdała, aczkolwiek coraz powszechniej zastępowana badaniem endoskopowym), tomografia komputerowa (TK) bądź rezonans magnetyczny (MR) – zwłaszcza przy podejrzeniu komplikacji, anomalii anatomicznych lub bardziej skomplikowanych schorzeń. Lekarz może również zlecić pobranie wymazów z nosa lub gardła (w celu identyfikacji bakterii) bądź skierować na testy alergologiczne.
GŁÓWNE STRATEGIE TERAPEUTYCZNE – JAK WSPIERAĆ MAŁEGO PACJENTA?
Leczenie laryngologiczne u dzieci opiera się na dwóch filarach:
Postępowanie zachowawcze (nieinwazyjne):
Farmakoterapia: W zależności od diagnozy antybiotyki (wyłącznie w potwierdzonych infekcjach bakteryjnych!), leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, obkurczające naczynia błony śluzowej nosa (stosowane krótkotrwale!), leki przeciwhistaminowe i glikokortykosteroidy donosowe (np. w alergiach, przeroście trzeciego migdałka), leki wykrztuśne.
Domowe sposoby wspierające: Oczyszczanie jam nosowych przy użyciu roztworów soli fizjologicznej lub wody morskiej, stosowanie inhalacji (solankowych, z preparatami leczniczymi) oraz troska o właściwy poziom wilgotności powietrza w otoczeniu dziecka.
Rehabilitacja: W sytuacji stwierdzenia niedosłuchu, wdrożenie aparatów słuchowych lub implantów ślimakowych, a także kompleksowa rehabilitacja słuchu i mowy. Terapia logopedyczna przy różnych zaburzeniach mowy.
Leczenie operacyjne (chirurgiczne):
Do najczęściej wykonywanych procedur zabiegowych u dzieci zaliczamy: usunięcie migdałka gardłowego (adenotomię), redukcję lub całkowite usunięcie migdałków podniebiennych (tonsillotomię lub tonsillektomię) oraz implantację drenów wentylacyjnych w błonach bębenkowych (tzw. drenaż transtympanalny lub tympanostomia).
Nowoczesna laryngologia pediatryczna priorytetowo traktuje wykorzystanie metod minimalnie inwazyjnych. Skracają okres hospitalizacji i rekonwalescencji, a także zredukują do minimum dyskomfort małego pacjenta.
Wspólna Troska o Zdrowie Dziecka: Profilaktyka i Sygnały Alarmowe
Drogi Rodzicu, pragniemy podkreślić, że w trosce o zdrowie laryngologiczne Twojej pociechy nie pozostajesz osamotniony. Powodzenie terapii jest wynikiem synergii działań - Twoich jako kluczowego obserwatora i opiekuna, oraz laryngologa dziecięcego - przewodnika i konsultanta w dziedzinie medycyny.
PARTNERSTWO RODZIC - LEKARZ – KLUCZ DO ZDROWIA
Twoje codzienne spostrzeżenia – dotyczące snu dziecka, jego sposobu oddychania, odżywiania, zabawy, reakcji na bodźce dźwiękowe – to dla lekarza wielkie źródło wiedzy. Zadawaj pytania, dopytuj o niezrozumiałe kwestie i aktywnie uczestnicz w całym procesie diagnostyczno-terapeutycznym. Rygorystyczne przestrzeganie zaleceń lekarskich w zakresie farmakoterapii, zasad higieny czy harmonogramu wizyt kontrolnych ma fundamentalne znaczenie dla skuteczności leczenia. Laryngolog dziecięcy współdziała z innymi ekspertami: pediatrą, alergologiem, audiologiem (specjalista w dziedzinie słuchu), foniatrą (lekarz specjalizujący się w zaburzeniach głosu i mowy), logopedą i fizjoterapeutą. Zapewnienia dziecku wszechstronną opiekę medyczną.
PROFILAKTYKA – SKUTECZNIEJSZA NIŻ LECZENIE
Wiele działań może znacząco ograniczyć ryzyko wystąpienia problemów laryngologicznych u Twojej pociechy:
Dbaj o higienę nosa: Od najmłodszych lat ucz dziecko prawidłowej techniki oczyszczania nosa (każdy otwór nosowy oddzielnie). W razie potrzeby, zwłaszcza przy katarze, regularnie płucz nos roztworami soli fizjologicznej lub wody morskiej.
Unikaj dymu tytoniowego: Dzieci narażone na bierne palenie znacznie częściej chorują na infekcje dróg oddechowych i zapalenia ucha.
Przestrzegaj kalendarza szczepień ochronnych: Systematyczne szczepienia (zgodne z aktualnym programem, np. przeciwko pneumokokom, grypie).
Chroń narząd słuchu dziecka: Unikaj ekspozycji malucha na intensywny hałas. Jeśli dziecko używa słuchawek, pilnuj, aby głośność nie była zbyt duża i aby robiło przerwy.
Dbaj o odpowiednią wilgotność powietrza: Zwłaszcza w okresie grzewczym, suche powietrze wysusza błony śluzowe dróg oddechowych, zwiększa podatność na zakażenia.
Wspieraj system odpornościowy: Zrównoważona dieta,regularny wysiłek fizyczny na świeżym powietrzu oraz dostateczna ilość snu to filary silnej odporności.
Kształtuj właściwe nawyki: Od najmłodszych lat zniechęcaj dziecko do wkładania palców oraz różnych przedmiotów do nosa i uszu.
SYGNAŁY ALARMOWE – KIEDY KONIECZNA JEST NATYCHMIASTOWA REAKCJA?
Niektóre okoliczności wymagają bezzwłocznej interwencji medycznej, wezwania zespołu ratownictwa medycznego lub pilnej wizyty na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym (SOR). Nie panikuj, ale zachowaj czujność.
PILNA POMOC LARYNGOLOGICZNA DLA DZIECKA – Kiedy działać natychmiast?
Nagła, nasilona duszność, problemy z nabraniem powietrza, słyszalny stridor (świst krtaniowy), zwłaszcza podczas wdechu.
Podejrzenie aspiracji lub połknięcia ciała obcego, szczególnie gdy towarzyszą gwałtowny, intensywny kaszel, odruch krztuszenia, ślinotok, zaburzenia oddychania lub połykania.
Intensywny, nieprzemijający ból ucha z towarzyszącą wysoką gorączką, zwłaszcza przy pojawieniu się obrzęku lub zaczerwienienia w okolicy zausznej (może wskazywać na komplikacje zapalenia ucha).
Obfite krwawienie z nosa lub ucha, którego nie można zatamować domowymi sposobami w ciągu kilku - kilkunastu minut.
Nagłe pogorszenie lub utrata słuchu (dziecko przestaje reagować na bodźce dźwiękowe) bądź gwałtowne, silne zawroty głowy połączone z zaburzeniami równowagi.
Sztywność karku współistniejąca z gorączką i intensywnym bólem gardła (może to sygnalizować bardzo poważne zakażenie, np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych).
Dynamicznie postępujący obrzęk w rejonie gardła, języka lub twarzy, potencjalnie upośledzający oddychanie (podejrzenie gwałtownej reakcji alergicznej).
